مطالعه ای در نقش سیاسی-اجتماعی امرای نظامی دوره ی سلجوقیان ایران(429- 552 هجری- قمری)

بررسی نقش سیاسی و اجتماعی امرای نظامی عصر سلجوقی، از آن جهت که حاکمان سلجوقی خود ویژگی های نظامی گری داشتند، امری در جهت بازشناسایی ساختار حکومت و به تبع آن جامعه ی عصر سلجوقی محسوب می گردد. از این رو، شناسایی پایگاه سیاسی و اجتماعی امرای نظامی، به عنوان عناصر درگیر در جامعه ی آن عصر، و چگونگی سامان یابی آن ها در درون این جامعه، در شناسایی جهت گیری ها و گرایش های این عناصر قدرت موثر نشان می داد. در جهت بازشناسایی گرایش های امرای عهد سلجوقی و تاثیر آن در جامعه ی آن عصر، با استفاده از تلفیقی از نظریات جامعه شناسی در حوزه ی ساختارگرایی و کارکردگرایی و هم چنین نظریات علم سیاست در حوزه ی نظامی گری و تمامیت خواهی به دنبال تبیین الگوی رفتاری امرای نظامی عهد سلجوقی، در یک ساخت کلان هستیم، تا بدین طریق، این عناصر در یک الگوی فراگیر مورد بررسی قرار گیرند. به همین منظور با مطالعه ی پایگاه این امرا و چگونگی جای یابی آن ها در درون این ساختار، به گروه بندی هایی از امرا (امرای درباری، امرای اقطاع دار و غیره) دست می یابیم که این عناصر نظامی در درون آن جای می گرفتند و متعاقب آن، با استفاده از عوامل دیگری هم چون سازمان غلامان و نهاد اتابکی به نیروهای مسلط در روابط سیاسی و اجتماعی تبدیل می شدند. به دنبال جای یابی این امرا در درون بافت حکومت سلجوقی و توان یابی آن ها در حوزه های سیاسی و اجتماعی، گرایش نیروهای نظامی به سمت تسلط بر تمام شئون حکومتی سوق می یافت که از آن طریق در جهت تضعیف حکومت سلجوقی و به دنبال آن شکل گیری حکومت های مستقل عمل می نمود. واژگان کلیدی: امرای نظامی، پایگاه سیاسی و اجتماعی، سازمان غلامان، نهاد اتابکی، امیر- غلامان.